مسئولان ارتباطات، خبرنگاران و روایت‌گرانی که در مناطق بومی آمریکای لاتین کار می‌کنند، روز گذشته جهانی آزادی مطبوعات را طی دو سال اخیر با نوشتن اعلامیه‌هایی گرامی داشته‌اند که با آنها کوشیده‌اند توجه همگانی را به واقعیت‌هایی جلب کنند که بر حق آزادی بیان آنها تأثیر می‌گذارد. آنها در میانه یک منازعه مسلحانه کار می‌کنند و درباره مناقشات بر سر زمین، نقض حقوق بشر، قاچاق مواد مخدر، فقر، فساد، جنگل‌زدایی و مسائل دیگری که معمولاً این مناطق را تحت تأثیر قرار میدهند، گزارش تهیه می‌کنند. در بیانیه اول که در سوم ماه می (مه) سال ۲۰۲۲ منتشر شد، آمده است: «زندگی انتقال‌دهندگان اطلاعات در خطر است؛ چرا که ما در این سرزمین‌ها زندگی می‌کنیم و از آنها گزارش تهیه می‌کنیم. به همین علت از واقعیت‌ها و پیامدهای آن، غافل نیستیم.» این بیانیه از سوی جامعه خبرنگاری بین فرهنگی Red Tejiendo Historias که رسانه کلمبیایی Agenda Propia آن را اداره می‌کند، منتشر شد.
حالا این گروه از انتقال‌دهندگان اطلاعات و خبرنگاران بومی و غیر بومی که این پیام‌ها را به جهانیان رسانده اند، در حال اقدام برای ایجاد یک پروتکل امنیتی به‌منظور کمک به خود و همکاران خود است. Edilma Prada ادیلما پرادا، خبرنگار و مؤسس رسانه Agenda Propia، به نشریه LatAm Journalism Review گفته است: «ما انتظار داریم که شرایط برای هماهنگی، بهتر شود تا بتوانیم فعالیت خبرنگاری بیشتری با تمرکز بر روایت‌های مناطق بومی انجام دهیم، به اطلاعات بیشتری دسترسی داشته باشیم و کمک کنیم تا از کار روایت‌گران محلی، چه بومی و چه غیر بومی، بیشتر قدردانی شود.»
بیشتر بخوانید: کوشش فزاینده خبرنگاران آمریکای لاتین برای فعالیت در کشورهای استبدادگرا
تقاضا برای ایجاد مصونیت و ارتقاء امنیت
شبکه Red Tejiendo Historias یک جامعه خبرنگاری بین فرهنگی تعاملی است که در حدود ۴۰۰ انتقال‌دهنده اطلاعات و خبرنگار از ۱۷ کشور مختلف آمریکای لاتین عضو آن هستند. این شبکه در سال ۲۰۱۹ در کلمبیا آغاز به کار کرد و به گفته پرادا، بر ترویج روایت‌های مردم بومی در آمریکای لاتین و آشکار کردن واقعیت‌های این مناطق از راه خبرنگاری بین فرهنگی تعاملی و همکاری در تهیه گزارش‌ها متمرکز است. برخی از اهداف این شبکه، تسهیل کانال‌های ارتباطی، برگزاری دوره‌های آموزشی خبرنگاری و توسعه فضاهای تحریریه با اجتماعات و رهبران مردم بومی است.
مانیفست یا بیانیه «#LaPalabraEnRiesgo: Voces del territorio por la vida» (واژگان در خطر: صداهای سرزمین برای زندگی) که در ماه مه (می) سال ۲۰۲۲ نوشته شده و بیانیه «#LaPalabraEnRiesgo: Comunicamos para sanar la memoria» (واژگان در خطر: برای التیام خاطرات، ارتباط برقرار می‌کنیم) که یک سال پس از آن تهیه شد، هر دو به‌دست اعضای این شبکه نوشته شده‌اند. در این بیانیه‌ها، چالش‌های فرا راه خبرنگاران در آمریکای لاتین هنگام روایت داستان‌های اجتماعات بومی، توضیح داده شده‌اند.
پرادا می‌گوید: «ما از فحوای این دو بیانیه فهمیدیم که خبرنگارانی که مناطق بومی را پوشش میدهند، از امنیت و مصونیت فیزیکی برخوردار نیستند.» به گفته Cindy Amalec Laulate Castillo سیندی امالِک لاولاتهِ کاستییو، یکی از اعضای این شبکه و انتقال‌دهنده بومی اطلاعات که از مردم بومی Tikuna-Magüta تیکونا - ماگوتا در کلمبیاست، اشاره به نبود آزادی بیان و نبود ضمانت‌های امنیتی، مهم‌ترین نکات این بیانیه‌ها هستند.
بیشتر بخوانید: چرا خبرنگاران در آمریکای لاتین بر اهمیت یادگیری برنامه‌نویسی کامپیوتر تاکید می‌کنند؟
حفاظت از آزادی بیان
یکی از نکات بنیادی پروتکل امنیتی که در بیانیه سال ۲۰۲۳ شبکه هم آمده، این است که علاوه بر امنیت انتقال‌دهندگان اطلاعات و خبرنگاران، امنیت جوامع و سرزمین‌هایی را که درباره آنها گزارش تهیه می‌شود نیز در نظر گرفته شود. به گفته پرادا، این پروتکل، علاوه بر امنیت منابع زنده، مصونیت و سلامت سرزمین‌ها و اماکن مقدس را هم مد نظر می‌گیرد. این، یعنی حفظ امنیت و تندرستی رهبران جوامع بومی، مادربزرگ‌ها، ریش‌سفیدان و ماماها (قابله‌ها) در مناطق بومی است که اکثریت گروه‌هایی هستند که خبرنگاران با آنها مصاحبه می‌کنند. پرادا می‌گوید: «این نکات، برای حفظ امنیت مناطق بومی مهم است و باید به آنها توجه شود.»
وی می‌افزاید که این پروتکل در نوع خود، پیشینه ندارد، چون برای خبرنگاران بین فرهنگی که روایت‌های بومیان را پوشش میدهند، چیزی مثل آن وجود نداشته است: «ما پروتکل‌های چند سازمان حمایت از خبرنگاران و آزادی بیان را بررسی کردیم؛ هیچ کدام از آنها پاسخی به این وضعیت بین فرهنگی نبود.»
پرادا می‌گوید که هرچند روند ساخت یک پروتکل امنیتی تازه آغاز شده است، چندین جلسه برای بحث درباره این موضوع با اعضای این شبکه برگزار شده است. به علاوه، با آکادمی دویچه ویله، کارشناسان رسانه‌ای و حامیان آزادی بیان، مشاوره‌های حرفه‌ای در این باره انجام شده است.
برای لاولاتِه، ایجاد این پروتکل گام دیگری است در راستای تثبیت حقوق انتقال‌دهندگان بومی اطلاعات و حق آزادی بیان است. او می‌گوید: «ضروری است که آن چه را که جامعه، سازمان [ما] و هسته مرکزی [آن] واقعاً دارند، قابل رؤیت کنیم تا بتوانیم بگوییم ما هم به عنوان انتقال‌دهندگان بومی و غیر بومی اطلاعات اینجا هستیم و از حقوق بومیان حفاظت می‌کنیم.»
این مطلب نخست در LatAm Journalism Review منتشر شده بود و با اجازه این نشریه در آی جی نت بازنشر می‌شود.
تصویر از آنسپلش، عکاس: Scott Umstattd